1747317346
ავტორი
ბაკურ გაბუნია
ორნამენტი ერთ-ერთი უძველესი და უნივერსალური ხელოვნების ფორმაა, რომელიც კაცობრიობის კულტურულ ისტორიას საუკუნეების განმავლობაში თან ახლავს. მისი ვიზუალური სილამაზე და სიმბოლური დატვირთვა არ ემსახურება მხოლოდ დეკორატიულ ფუნქციას, არამედ გამოხატავს ადამიანის შემოქმედებით ძალას, ბუნებასთან ჰარმონიის ძიებასა და კულტურულ იდენტობას. ამ მრავალმხრივი ფორმით ადამიანმა შეძლო, ხელოვნებაში აღებეჭდა თავისი რწმენა, ტრადიციები და მსოფლმხედველობა.
ორნამენტი ქვის ხანიდან იღებს სათავეს, როდესაც პირველი ადამიანები ხაზებისა და სიმბოლოების გამოყენებით გამოხატავდნენ რიტუალურ, მითოლოგიურ და ესთეტიკურ განცდებს. საუკუნეების განმავლობაში ის გარდაიქმნა სხვადასხვა კულტურული ტენდენციებისა და ისტორიული პროცესების გავლენით. მარტივი ხაზებით დაწყებული ხელოვნება იქცა დახვეწილი არქიტექტურული, მხატვრული და დეკორატიული ფორმების უმნიშვნელოვანეს ნაწილად. ისევე როგორც არქიტექტურისა და დიზაინის ევოლუცია, ორნამენტიც ყოველთვის იყო დროის სულისკვეთებისა და მხატვრული ცვლილებების ინდიკატორი.
ძველი ეგვიპტის სიმბოლოებიდან დაწყებული, საბერძნეთის და რომის მითოლოგიური მოტივებით გაგრძელებული, შუა საუკუნეების რელიგიურ არქიტექტურასა და ისლამურ გეომეტრიაში გადაზრდილი, ორნამენტი ყოველთვის იყო და რჩება გლობალური კულტურის განუყოფელ ნაწილად. მისი მრავალფეროვნება ხაზს უსვამს ადამიანის უნარს, შექმნას ფორმები, რომლებიც ერთდროულად ავლენს ინდივიდუალურობას და ერწყმის სამყაროს ერთიან რიტმს.
როგორც უკვე ვახსენეთ, ორნამენტის ისტორია იწყება უძველესი ეპოქებიდან, როდესაც ადამიანები ცდილობდნენ გამოსახულებებით ან სიმბოლოებით გადმოეცათ თავიანთი რწმენები და ემოციები. ქვის ხანის ორნამენტები, ძირითადად, გეომეტრიული ფორმებით გამოირჩევა. ეს ნიმუშები ხშირად გვხვდება გამოქვაბულებში, ქვის ხელსაწყოებზე ან ძვლის ნაჭრებზე. სავარაუდოდ, ამ ფორმებს რიტუალური ან სიმბოლური დატვირთვა ჰქონდა, მაგალითად, წარმატებული ნადირობისთვის ან ბუნებრივი მოვლენების ასახსნელად. ამ პერიოდში ორნამენტი, რა თქმა უნდა, არ იყო ხელოვნების ფორმა, არამედ სამყაროსთან კავშირის დამყარების ინსტრუმენტს წარმოადგენდა.
ძველ ეგვიპტეში ორნამენტი არა მხოლოდ არქიტექტურის, არამედ ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილიც გახდა. ტაძრების კედლებზე, აკლდამებსა და სკულპტურებზე გამოსახული ნახაზები სხვადასხვა სიმბოლური დანიშნულების მატარებელი იყო. ეგვიპტური ორნამენტები გამოირჩევა სიმკვეთრითა და წესრიგით, რაც ნათლად გამოხატავდა რელიგიურ მსოფლმხედველობას. ასევე მნიშვნელოვანია ფარაონთა სამარხებში გამოყენებული ორნამენტები, რომლებიც იეროგლიფურ ტექსტებთან ერთად იცავდა გარდაცვლილის სულს და უზრუნველყოფდა მის მარადიულ არსებობას.
ანტიკურ საბერძნეთში ორნამენტი აერთიანებდა ესთეტიკასა და ფილოსოფიას. მან შეისისხლხორცა მითოლოგიური მოტივები და ხშირად გამოსახავდა გმირებისა და ღმერთების ისტორიებს. რომაელებმა კი საბერძნეთის ორნამენტი გააფართოვეს და დაამატეს მდიდრული ფრესკები და მოზაიკები. რომის არქიტექტურა და დიზაინი განსაკუთრებით გამოირჩეოდა ფლორალური მოტივებით და სიმეტრიული სტრუქტურით.
შუა საუკუნეებში ორნამენტი გახდა რელიგიური ხელოვნების ძირითადი კომპონენტი. ქრისტიანულ ევროპაში ორნამენტები ეკლესიის არქიტექტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს. გოტიკური ტაძრები გამოირჩეოდა ვერტიკალური ფორმებით, რომლებშიც ფლორალური მოტივები და რელიგიური სიმბოლოები ჰარმონიულად იყო შერწყმული.
ისლამურმა კულტურამ შეიმუშავა უნიკალური სტილი, რომელიც აბსტრაქტული გეომეტრიული ორნამენტებით და არაბესკებით გამოირჩეოდა. მუსლიმური არქიტექტურა განსაკუთრებულად თვალშისაცემია ორნამენტული სიმეტრიით და რთული გეომეტრიული სისტემებით, რაც რელიგიური კანონების შესაბამისად იქმნებოდა.
ინდური ორნამენტი გამოირჩევა რთული დეტალებით და რელიგიურ სიმბოლიზმთან მჭიდრო კავშირით. ინდურ ტაძრებსა და ქანდაკებებზე ხშირად გვხვდება ლოტოსის ყვავილი, რომელიც სიწმინდეს გამოხატავს. ტრადიციული ინდური ორნამენტი ასევე მოიცავს ცხოველების გამოსახულებებს, მითოლოგიურ ფიგურებსა და გეომეტრიულ ფორმებს.
მანდალა, როგორც ინდური ორნამენტის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სიმბოლო, მედიტაციისა და სამყაროს ჰარმონიის გამოხატულებაა. ასევე, ინდურ ტრადიციებში ფართოდ გამოიყენება ხალიჩებსა და იუველირულ ნაკეთობებში დატანილი ორნამენტები, რომლებიც ასახავს ინდური კულტურის მდიდარ ისტორიას.
ჩინური ორნამენტი თავის თავში აერთიანებს ბუნების ელემენტებსა და ფილოსოფიურ სიმბოლიკას. დრაკონები, ფენიქსი, ხეები და ბამბუკი ჩინური ორნამენტების ძირითადი მოტივებია. დრაკონი ძალაუფლების, სიბრძნისა და კეთილდღეობის სიმბოლოა, ფენიქსი კი – სულიერი სიწმინდისა და აღორძინების.
ჩინური ორნამენტი ასევე ფართოდ იყენებს გეომეტრიულ და სიმეტრიულ ფორმებს, რაც ტრადიციულ არქიტექტურასა და დეკორატიულ ხელოვნებაში ჩანს. ჩინური ხალიჩები, ფაიფური და ფერწერული ნამუშევრები გამოირჩევა ამ ორნამენტების დახვეწილი დეტალებით.
იაპონური ორნამენტი ხაზგასმით მარტივი, მაგრამ ღრმა და ჰარმონიულია. ის ხშირად შთაგონებულია ბუნების სილამაზით — საკურა. მთის პეიზაჟები და წყლის ტალღოვანი ფორმები იაპონური ორნამენტის მნიშვნელოვანი ელემენტებია.
კიმონოებზე დატანილი ორნამენტები ხშირად წარმოადგენს იაპონური კულტურის სიმბოლურ და ესთეტიკურ ხედვებს. ორნამენტი ასევე გამოიყენება იაპონურ ბაღებსა და არქიტექტურაში, სადაც ხაზგასმულია ბუნებასთან ჰარმონია და სულიერი სიმშვიდე.
ისლამურ კულტურაში ორნამენტს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, რადგან რელიგიური კანონიკის მიხედვით აკრძალულია ადამიანისა და ცხოველის გამოსახულებების გამოყენება. ამის ნაცვლად, ისლამური ორნამენტი იყენებს გეომეტრიულ და აბსტრაქტულ ფორმებს, არაბესკებსა და კალიგრაფიულ ელემენტებს.
ცენტრალური აზიის ორნამენტები უმეტესად ტრადიციულ ხალიჩებში, ტექსტილში და არქიტექტურაში გვხვდება. ხალიჩებზე დატანილი გეომეტრიული მოტივები ასახავს ადგილობრივ კულტურასა და ცხოვრების წესს. თითოეული სიმბოლო და ფერი განსაზღვრული მნიშვნელობით გამოირჩევა, მაგალითად, წითელი სიმდიდრისა და ბედნიერების სიმბოლოა, ხოლო მწვანე – ბუნებასთან ჰარმონიას გამოხატავს.
რენესანსის ეპოქაში ორნამენტმა ანტიკური ხელოვნების გავლენა მიიღო და ახალი ფორმებიც განავითარა, თუმცა, ამასთანავე გამოირჩეოდა სიმარტივითა და სიმეტრიით. ბაროკოს ეპოქაში კი ორნამენტი უფრო დრამატული და მდიდრული გახდა. ამ პერიოდში განსაკუთრებით განვითარდა რთული ფორმები და ოქროსფერი დეტალები, რაც ფუფუნებას და დიდებას უსვამდა ხაზს.
ინდუსტრიული რევოლუციის ეპოქაში ორნამენტი კვლავ პოპულარული გახდა. არტ-ნუვოს სტილი, რომელიც მე-19 საუკუნის ბოლოს გავრცელდა, ხაზგასმით იყენებდა ბუნებრივ ფორმებსა და ხვეულებს. ამ სტილში ორნამენტმა ახალი მნიშვნელობა შეიძინა, როგორც ბუნებისა და ხელოვნების სინთეზის გამოხატულებამ.
მოდერნიზმის ეპოქამ ორნამენტის მნიშვნელობა დროებით შეამცირა. არქიტექტორი, ადოლფ ლოსი, ორნამენტს „დანაშაულს“ უწოდებდა და მიიჩნევდა, რომ მისი ადგილი აღარ იყო თანამედროვე დიზაინში. მოდერნიზმში სიმარტივე და ფუნქციონალიზმი გახდა მთავარი პრინციპი.
პოსტმოდერნიზმმა ორნამენტი ხელახლა დააფასა. არქიტექტორებმა და დიზაინერებმა დაიწყეს ორნამენტის გამოყენება, როგორც ინდივიდუალურობისა და კულტურული მრავალფეროვნების გამოხატვის საშუალება. თანამედროვე სამყაროში ორნამენტი მრავალფეროვანი სტილის და კულტურული კონტექსტების სინთეზად იქცა, რაც მას ახალ სიცოცხლეს აძლევს.
1746548825
1746464580
1743689253
1735887770
